Chorób związanych z wiekiem jest tak dużo, że na ich potrzebę powstało określenie chorób starczych. Im większa jest liczba seniorów w społeczeństwie, tym częściej one występują – a zarówno społeczeństwo polskie, jak i niemieckie, nieuchronnie się starzeje. Jak więc można się domyślić, chorych osób starszych będzie stopniowo przybywać. Oznacza to, że coraz więcej ludzi będzie potrzebować pomocy w codziennym życiu i w walce z chorobą, a zawód opiekunki osób starszych stanie się jeszcze bardziej poważany.
Według prognozy dla Polski na lata 2000-2050 sporządzonej przez ONZ, liczba Polaków w wieku 60-64 wzrośnie o ponad 50%. W naszym społeczeństwie osób w wieku 75-79 lat będzie o ok. 75% więcej, a procent obywateli powyżej 80. roku życia sięgnie jeszcze wyżej.
W procesie starzenia organizmu obserwuje się szereg zmian, w tym m.in.:
skrócenie snu nocnego na rzecz dziennych drzemek;
ubytek słuchu;
zmiany w składzie ciała, tj. zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej, a zmniejszenie mięśniowej oraz kostnej;
spowolnienie tempa przemiany materii, co po 60. roku życia przekłada się na mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne;
zmniejszenie możliwości organizmu do radzenia sobie w sytuacji zwiększonego wysiłku fizycznego;
zmniejszenie zdolności koncentracji, kojarzenia, zapamiętywania;
zmiany w zakresie ciśnienia tętniczego krwi;
zwiotczenie skóry, pojawienie się zmarszczek, plam;
osłabienie funkcji obronnych skóry, co oznacza, że staje się ona bardziej podatna na działanie bakterii oraz toksyn;
zwiększenie podatności na choroby oraz zmniejszenie zdolności radzenia sobie z nimi;
spowolnienie perystaltyki jelit, obniżenie kwasowości soku żołądkowego, zmniejszenie aktywności enzymów trawiennych, co przekłada się na większą skłonność do zaparć, biegunek, trudności z trawieniem i wchłanianiem wybranych składników pokarmowych (np. witaminy B12, żelaza);
zmniejszenie wydzielania się śliny (pojawia się suchość w jamie ustnej), osłabienie zębów oraz błon śluzowych, które stają się bardziej podatne na urazy i trudniej goją.
Wszystkie wymienione wyżej aspekty, mogą wiązać się z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu, przekładać na zwiększone ryzyko wielochorobowości, a tym samym – krótsze przeżycie. Przykładowo, ubytki w jamie ustnej i zmniejszony apetyt mogą stać się przyczyną ograniczenia spożycia wybranych pokarmów, problemy z zachowaniem równowagi ciała oraz większa kruchość kości – częstszych złamań, natomiast osłabienie funkcji obronnych i regeneracyjnych skóry – zaburzeń w zakresie gojenia się ran i odleżyn. Choroby wieku starczego są więc teoretycznie czymś naturalnym, nie do uniknięcia, ale przy braku odpowiedniego wsparcia i opieki osób trzecich, mogą znacząco obniżyć jakość życia seniora.
Najczęstsze choroby wieku podeszłego to choroby układu nerwowego oraz obniżenie sprawności umysłowej, czyli choroby otępienne (w tym demencja i Alzheimer).
Wśród chorób wieku podeszłego znajdują się też:
choroby miażdżycowe (udar mózgu, zawał serca, choroba wieńcowa),
choroby nowotworowe
cukrzyca
choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa
osteoporoza
nietrzymanie moczu
depresja
1. Choroba Alzheimera
Choroba Alzheimera, objawiająca się utratą pamięci, zdolnością rozumowania i orientacji, to najczęstszych chorób wieku podeszłego. Wg raportu NIK, obecnie w Polsce na tę chorobę może cierpieć nawet pół miliona osób. Do 2050 roku liczba ta - według różnych szacunków – wzrośnie nawet czterokrotnie.
2. Choroba Parkinsona
Choroba Parkinsona to choroba układu nerwowego, objawiająca się drżeniem kończyn i zaburzeniami mowy. Jak wynika z danych z 2015 roku, w Polsce na Parkinsona choruje ponad 80 tys. osób. Szacuje się, ze co roku będzie przybywać ok. 4-8 tys. nowych przypadków tej choroby.
3. Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze należy do najczęstszych schorzeń układu sercowo-naczyniowego u osób starszych. Częstość jego występowania rośnie bowiem wraz z wiekiem - w całej populacji dorosłych Polaków wynosi 30 proc., natomiast u osób po 65. roku życia - 75 proc. Największą częstość występowania nadciśnienia stwierdzono u osób między 70. a 74. rokiem życia. Wiąże się to z procesami, które zachodzą w naczyniach tętniczych w miarę starzenia.
4. Nowotwory
Chorzy powyżej 65. roku życia stanowią ponad 60 proc. chorych na nowotwory w Europie i Ameryce Północnej i szacuje się, że w okresie najbliższych 30 lat odsetek ten prawdopodobnie wzrośnie o kolejne 10 proc. Najczęstszymi nowotworami występującymi u osób starszych są: rak płuc, rak prostaty i rak piersi. Z nowotworów przewodu pokarmowego olbrzymia większość dotyczy osób w podeszłym wieku, m.in. rak przełyku, nowotwory żołądka, trzustki, jelita grubego. Inne nowotwory często diagnozowane u seniorów to rak nerki i pęcherza moczowego, rak skóry (inne niż czerniak) czy szpiczak plazmocytowy.
5. Cukrzyca
Jak wynika z badań, szczyt zachorowań na cukrzycę typu 2 występuje około 60. roku życia. Szacuje się, że zmaga się z nią niemalże 40 proc. osób po 65. roku życia. Specjaliści zauważają, że u osób w wieku podeszłym cukrzyca może przebiegać bez jawnych objawów. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 u osób starszych to m.in.: nadwaga lub otyłość (zwiększona ilość tkanki tłuszczowej), a zwłaszcza otyłość typu brzusznego, zmniejszona aktywność fizyczna, upośledzenie funkcji nerek i wątroby.
6. Choroby zwyrodnieniowe stawów
Ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej zwiększa się z wiekiem, choć są osoby starsze, które się z nią nie zmagają. Obecnie zwyrodnienie stawów dotyczy połowy ludzi po 50. roku życia.
7. Osteoporoza
Osteoporoza jest chorobą, której częstość występowania wzrasta z wiekiem. Na osteoporozę najbardziej narażone są osoby po 70. roku życia. Istotą choroby jest obniżenie wytrzymałości kości, która zwiększa łamliwość kości. Złamania spowodowane osteoporozą powodują znaczną chorobowość i umieralność (z powodu powikłań aż 20 proc. chorych ze złamaniami kości udowej umiera w ciągu sześciu miesięcy po złamaniu, a ponad 50 proc. w ciągu następnego roku).
8. Depresja
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, 12 proc. osób najstarszych (w wieku co najmniej 70 lat - kobiety dwa razy częściej niż mężczyźni) przyznaje, że zmaga się z depresją. Charakteryzuje się ona m.in. obniżeniem nastroju, nieuzasadnionym smutkiem i utratą zainteresowań.
Najczęstszą przyczyną depresji u seniorów jest samotność. Jednak jej przyczyn należy szukać także w lekach przyjmowanych na leczenie innych schorzeń.
Profilaktyka i leczenie chorób starczych
Procesu starzenia organizmu nie da się zatrzymać, ale w skuteczny sposób można go spowolnić i zmniejszyć towarzyszące mu dolegliwości. Na czele interwencji mających na celu poprawienie jakości życia seniora znajduje się przede wszystkim szeroko pojęte wsparcie – zarówno w zakresie finansowym (tj. zapewnienie osobie starszej wysokiej jakości pożywienia i leków na które nie zawsze może sobie pozwolić), jak i społecznym. Zwłaszcza ta ostatnia interwencja ma dla seniorów znaczenie szczególne. Wysłuchanie i zwyczajna rozmowa to coś, czego najczęściej im brakuje. Edukacja i motywowanie to kolejne elementy rehabilitacji osoby starszej. Senior ma zwykle ograniczony dostęp do mediów, nie śledzi na bieżąco informacji o zagrożeniach, ale i też może nie zdawać sobie sprawy z wpływu swojego trybu życia na stan zdrowia (złej diety, braku aktywności ruchowej itp.).
W wybranych przypadkach niezbędne mogą okazać się działania o wyższym stopniu zaawansowania, tj. wprowadzenie ćwiczeń czy udział w rozmaitych formach terapii – zwłaszcza grupowych, które sprzyjają nawiązywaniu relacji. Rehabilitacja w wieku starszym jest więc procesem ukierunkowanym na poprawę funkcji zarówno fizycznych, psychicznych, jak i społecznych pacjenta.
