Wzrok przez wiele osób uważany jest za najważniejszy ze zmysłów, gdyż to za jego pośrednictwem otrzymujemy najwięcej informacji na temat otaczającego nas środowiska. Dlatego życie osób, które nie widzą – czy to od urodzenia, czy też w wyniku chorób lub wypadków – jest diametralnie różne od życia osób obdarzonych dobrym wzrokiem. Profesjonalny opiekun osób niewidomych i ociemniałych powinien zdawać sobie z tego sprawę.
W języku potocznym wszystkie osoby, które nie widzą lub mają poważne problemy ze wzrokiem określa się mianem „niewidomych”. Poprawnie jednak niewidomymi powinno nazywać się osoby, które nie widzą od urodzenia lub utraciły wzrok przed 5 rokiem życia i nie reagują na żadne bodźce wzrokowe lub ich reakcja na nie jest bardzo ograniczona (np. są w stanie zlokalizować źródło silnego światła, lecz nie potrafią określić jego charakteru). Ponieważ osoby te dorastają ze swoją niepełnosprawnością, zazwyczaj bardzo dobrze radzą sobie w codziennym życiu i bez problemy wykonują wiele czynności, takich jak ubieranie się, higiena osobista czy spożywanie posiłków. Ponadto wyróżniamy osoby:
Ociemniałe – straciły wzrok po piątym roku życiu w wyniku chorób takich jak jaskra, nowotwory czy cukrzyca, lub wypadków. Szczególnie trudne są przypadki, w których utrata wzroku nastąpiła gwałtownie. Powoduje ona całkowite zburzenie dotychczasowego życia i poważne problemy z wykonywaniem nawet podstawowych czynności. Częste jest, że ociemniali seniorzy wraz ze wzrokiem tracą poczucie bezpieczeństwa i doświadczają trudności na tle emocjonalnym.
Słabowidzące – utrata wzroku jest w ich przypadku częściowa, lecz na tyle poważna, że znacznie utrudnia wykonywanie codziennych czynności, nawet mimo stosowania okularów. Osoby te podobnie jak osoby ociemniałe wymagają bardzo starannej opieki.
W przypadku osób starszych najczęstszymi przyczynami utraty wzroku są takie choroby jak: jaskra, zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej czy odwarstwienie siatkówki. Dla osób niewidomych, pomoc opiekuna jest nieodzowna i nieoceniona. Oczywiście wsparciem powinni być również najbliżsi, rodzina. Ich zadaniem jest zarówno dostosowanie domu / mieszkania do potrzeb osoby niewidomej, jak np. usunięcie barier uniemożliwiających swobodne i bezpieczne poruszanie się, jak i wprowadzenie udoskonaleń czy zakupienie środków pomocniczych.
Praca opiekuna przy osobie niewidomej jest wyjątkowo wymagająca. Dla osoby chorej pewne czynności są tak naturalne, że trudno jej odnaleźć się w kontakcie z osobami niewidomymi. Naszym zadaniem jest umożliwienie jej jak najsprawniejszego funkcjonowaniu na co dzień. Starajmy się przy tym, by jakość komunikacji była równie dobra:
Przekazujmy to, czego osoby niewidome nie widzą. Opowiadajmy o mijanych osobach, budynkach, samochodach, o zmianie kierunków, np. podczas spacerów.
Przy powitaniu z osobą niewidomą, przedstawiajmy nie tylko siebie, ale i ewentualne osoby nam towarzyszące.
Podczas rozmowy w grupie, informujmy podopiecznego, kto aktualnie zabiera głos.
Przekazujmy podopiecznemu o oddaleniu się, bez względu na to czy chodzi o nas, czy pozostałe osoby. Buduje to jego poczucie bezpieczeństwa, poprawia jego samopoczucie.
Nie trzymajmy podopiecznego za rękę, to osoba niewidoma powinna trzymać się nas, naszego ramienia. Starajmy się również iść zawsze pół kroku przed podopiecznym tak, aby nie był on jako pierwszy narażony na kontakt z przeszkodą.
Podczas posiłków informujmy podopiecznego o ułożeniu potraw według wskazówek zegara. Siadając przy stole pomóżmy mu położyć jedną rękę na blacie, drugą na oparciu krzesła, co ułatwi mu ocenę swojej przestrzeni.
Pamiętając o jego bezpieczeństwie, zamykajmy drzwi. Podczas wchodzenia do nowego pomieszczania oczywiście od razu opisujemy co się w nim znajduje.
Podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych, informujmy, zwolnijmy, szczególnie przy wchodzeniu / schodzeniu z krawężnika.
Kierujmy dłonie podopiecznego na przedmioty, których chce użyć. Jeśli chce otworzyć drzwi, połóżmy jego rękę na klamce.
Mówmy prawdę. To, że podopieczny nie zauważył, iż ubrudził się podczas jedzenia, nie oznacza, że możemy go tak zostawić.
Zawsze pamiętajmy, że opiekując się osobą niewidomą, stajemy się jej oczami. Kluczowe jest zatem wykonywanie obowiązków, które nie tylko ułatwią funkcjonowanie na co dzień, ale wpłyną również na ich komfort psychiczny.
Niepełnosprawność wynikająca z zaburzeń wzorku jest istotnym problemem, wymaga kompleksowej i złożonej rehabilitacji. Osoba niewidoma wymaga opieki w różnych sferach życia, od ogólnej (podstawowej) utożsamianej z codziennym funkcjonowaniem człowieka, psychicznej aż po społeczną. Rehabilitacja podstawową jest swego rodzaju fundamentem i to ona determinuje powodzenie w innych obszarach działania człowieka.
Na zlecenia, w których do opieki jest osoba niewidoma poszukiwani są Opiekunowie z dobrą lub bardzo dobrą znajomością języka niemieckiego. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż komunikacja słowna z Podopiecznym jest w tym wypadku kluczowa. Musimy poprawnie przekazywać komunikaty osobie, która nie widzi, aby odpowiednio wytłumaczyć jej konkretne czynności, które ma wykonać lub które my będziemy wykonywać. Na dole najważniejsze punkty, na które musimy zwrócić uwagę w komunikacji z niewidomym Podopiecznym. - Starajmy się dokładnie opisywać niewidomemu to, czego nie widzi. W swoich opisach zwracajmy uwagę, aby mówić wolno i konkretnie. W przypadku, gdy coś jest niezrozumiałe, starajmy się dopowiedzieć o co nam chodzi. - Bezpieczeństwo przede wszystkim. Dlatego informujmy Podopiecznego o przedmiotach, które stoją mu na drodze podczas poruszania się lub wykonywania innych czynności ruchowych. - W zależności od ustaleń, pomagajmy Seniorowi przy codziennych czynnościach takich jak: mycie, karmienie, toaleta. Niektóre z nich mogą być dla Podopiecznego krępujące, dlatego starajmy się wytłumaczyć mu, że ma pełne zrozumienie z naszej strony. - Jeżeli niewidomy Senior tego wymaga, kierujmy jego dłonie na przedmioty, których chce użyć. Przykładowo, jeżeli np. chce otworzyć drzwi, połóżmy jego rękę na klamce.
