Sprawność organizmu zmniejsza się wraz z upływem lat oraz pod wpływem toczącego się w organizmie procesu chorobowego. Schorzenia o charakterze przewlekłym wymagają często od podopiecznych naszych opiekunek dłuższego okresu unieruchomienia w postaci leżenia w łóżku. Opieka nad seniorem leżącym powinna być dostosowana do potrzeb podopiecznego. Właściwe odżywianie osób leżących odgrywa istotną rolę w profilaktyce odleżyn oraz we wspomaganiu procesu leczenia jeśli już odleżyny wystąpią.
Przyczyny unieruchomienia podopiecznego:
Wśród schorzeń, które przyczyniają się do unieruchomienia chorego, znajdują się:
• choroby układu sercowo-naczyniowego – udary mózgu, zawał mięśnia sercowego, • choroby neurologiczne – choroby Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane, miastenia, uszkodzenie rdzenia kręgowego; • choroby układu oddechowego – przewlekła obturacyjna choroba płuc, zapalenie płuc; • schorzenia układu kostno-stawowego − osteoporoza, zwyrodnienie stawów, złamania szyjki kości udowej, urazy.
Skutki unieruchomienia:
Długotrwałe unieruchomienie wywiera negatywny wpływ na zdrowie pacjenta. Do konsekwencji zdrowotnych długotrwałego leżenia można zaliczyć:
• ogólne osłabienie organizmu; • spadek napięcia mięśni; • zanik mięśni, • nasilenie osteoporozy; • odleżyny, • zapalenie płuc, • infekcje dróg oddechowych; • infekcje układu wydalniczego.
Pomoce medyczne przydatne w opiece nad pacjentem leżącym:
Opiekę nad osobą chorą leżącą może znacznie ułatwić dostępny na rynku sprzęt medyczny.
W przypadku osób stale leżących pomocne są specjalistyczne łóżka, które dają możliwość regulowania, ustawienia pod odpowiednim kątem i podniesienia do pożądanej wysokości. Łóżko powinno być wyposażone w materac przeciwodleżynowy, który nie tylko zapobiega odleżynom, ale też wspomaga ich leczenie.
Jeżeli chory może wstawać i przy wsparciu opiekuna poruszać się po domu pomocny będzie niewielki wózek inwalidzki, balkonik, podpórka czterokołowa lub kule. Sprzęt taki można kupić, ale także wypożyczyć. Warto zakupić też wózek toaletowy, który pozwoli osobie chorej załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne na siedząco, bez konieczności prowadzenia za każdym razem do toalety.
Niezbędne w codziennej opiece nad osobą chorą leżącą są również drobne akcesoria, np. pielucho-majtki, cewniki czy plastry przeciwodleżynowe.
Odżywianie osoby leżącej:
Ważną rolę w leczeniu i pielęgnowaniu osób leżących pełni prawidłowe odżywianie. Posiłki najlepiej podawać cztery, pięć razy dziennie o stałych godzinach, kolację najpóźniej o godzinie 19:00.
Dieta powinna być zgodna z zaleceniami lekarza. Podawajmy choremu przede wszystkim posiłki lekkostrawne, by nie obciążać układu pokarmowego oraz dostarczyć wszystkie składniki odżywcze – białka, tłuszczy, węglowodanów, witamin i soli mineralnych.
U osób leżących, często występują zaparcia, więc ich posiłki powinny zawierać również duże ilości błonnika, który przyspiesza perystaltykę jelit. Bogatym źródłem błonnika są warzywa i owoce oraz pieczywo pełnoziarniste, kasze, ryż brązowy.
Posiłki najlepiej przygotowywać gotując produkty w wodzie, na parze lub dusząc. Unikajmy potraw smażonych, które mogą powodować nudności, wzdęcia, bóle brzucha.
Przygotowując posiłek dla podopiecznego, zwróćmy też uwagę na konsystencję. Jeśli chory ma trudności z gryzieniem albo problemy z połykaniem kawałki pokarmu powinny być niewielkie i miękkie, a konsystencja bardziej płynna lub papkowata.
Podobnie, jak osoba zdrowa, chory powinien spożywać w odpowiedniej ilości płyny – 2–3 litry na dobę. Najlepiej w postaci niegazowanej wody mineralnej, mleka, naturalnych soków owocowych, kompotów czy zielonej herbaty.
Higiena osobista osoby unieruchomionej:
Jednym z najważniejszych, ale i najtrudniejszych obowiązków przy pielęgnacji osoby chorej leżącej jest zadbanie o jej higienę osobistą i utrzymanie w czystości. Ma to ogromne znaczenie w zapobieganiu zakażeniom, odleżynom. Wpływa także dodatnio na samopoczucie chorego.
Zapobieganie zastaniu i odleżynom: Osobie chorej leżącej w łóżku może być trudno samodzielnie zmienić swoją pozycję. Różne części ciała narażone są wtedy na długotrwały ucisk. Powoduje on utrudnienie, a nawet całkowite zahamowanie dopływu krwi do tkanek i powstanie odleżyn. Jeśli chory leży na plecach, odleżyny dotyczą najczęściej kręgosłupa, a także okolicy łopatek i łokci. Jeżeli chory leży na boku, odleżyny pojawiają się w okolicy stawu biodrowego czy w okolicy kostek. Odleżyny mogą stać się źródłem groźnych zakażeń i owrzodzeń skóry, dlatego tak istotne jest, by zapobiegać ich powstaniu.
Powinno się zmieniać pozycję osoby leżącej, nawet co godzinę, i zachować czystą skórę. Po umyciu trzeba ją dokładnie osuszyć, lekko oklepywać i nacierać, a później posmarować wazeliną, oliwką lub tłustym kremem. Dużą pomocą w zapobieganiu odleżynom jest też materac przeciwodleżynowy, a także wszelkiego rodzaju pomoce w postaci kółek gumowych, nadmuchiwanych opasek, krążków, które wkłada się np. pomiędzy kolana lub kostki osoby leżącej na boku.
Ćwiczenia dla osób leżących:
Ćwiczenia fizyczne są bardzo ważne i są formą zapewnienia choremu komfortu fizycznego. Przy długotrwałym leżeniu, czyli unieruchomieniu dochodzi do tzw. hipokinezji (niedoboru ruchu). Zmiany w ciele są zauważalne już po 24 godzinach bezruchu. Wykonywanie ćwiczeń z chorym leżącym zapobiega zmianom nie tylko w mięśniach i układzie szkieletowym, ale także w układzie krwionośnym, oddechowym i pokarmowym. Ponadto ćwiczenia poprawiają nastrój chorego. Chory leżący powinien ćwiczyć czynnie – ćwiczenia dużych grup mięśniowych (oddechowe i przeciwzakrzepowe) oraz małych grup mięśniowych (izometryczne). Natomiast podczas opieki nad osobą leżącą, z którą nie ma kontaktu należy stosować jedynie ćwiczenia bierne. Opieka nad osobą leżącą – porady
1. Najistotniejsze w opiece nad osobą starszą leżącą jest to, by pomimo tego, że wykonuje się przy niej wiele czynności jak przy małym dziecku, absolutnie nie traktować jej jak dziecka i to zwłaszcza w sferze kwestii fizjologicznych. Poza tym do pielęgnacji osób leżących należy używać kosmetyków przeznaczonych dla osób dorosłych, a nie dzieci, gdyż skóra dorosłego i dziecka ma inne potrzeby, więc stosując dziecięce kosmetyki, można osobie chorej zaszkodzić.
2. Niezmiernie ważne jest również to, by uszanować prywatność i godność chorego. A zatem wszelkie zabiegi higieniczne, a także karmienie należy bezwzględnie wykonywać bez udziału osób trzecich. Obecność innych osób jest dla chorego krępujące i sprawia mu duży dyskomfort psychiczny. Warto pamiętać, że chory tak jak każdy człowiek ma potrzebę samodzielności, więc jeśli jest to możliwe, należy mu pomagać w wykonywaniu czynności, a nie wyręczać go.
3. Kluczowe jest także traktowanie chorego podmiotowo, a nie przedmiotowo. W związku z tym nie wolno rozmawiać o nim z innymi w taki sposób, jakby był nieobecny i to nawet w sytuacji zupełnego braku kontaktu.
4. Podczas sprawowania opieki nad osobą leżącą w domu należy ją informować o wszelkich sprawach jej dotyczących. I to nie tylko tych związanych z leczeniem, ale także o czynnościach dnia codziennego (myciu, karmieniu, chwilowym wyjściu z domu). Warto również przed wykonaniem danej czynności zapytać chorego czy chce, by ją wykonać – samodzielne podjęcie decyzji, a nie jej narzucenie powoduje, że chory czuje się dowartościowany.
