WYPALENIE OPIEKUNA OSOBY STARSZEJ

25.07.2022Beata Pozimski

Wypalenie opiekuna pojawia się nierzadko w najmniej oczekiwanym momencie.

Opiekunowie są szczególnie zagrożeni także depresją, a ma ona w tym przypadku swoją specyfikę. Można jednak w tej sytuacji podjąć próbę poszukania wsparcia i pomocy.

SYNDROM WYPALENIA OPIEKUNA

Opiekunowie doświadczają różnorodnych problemów w zależności od ich osobistej sytuacji. Poczucie obciążenia wspieraniem jest różne także w zależności od stopnia samodzielności podopiecznego i od obszarów, w których nasz pacjent wymaga pomocy, a także od liczby osób wspierających (czy opieka jest rozłożona na kilku członków rodziny i opiekuna osób starszych czy też tylko na jedną osobę). 

Kolejnymi istotnymi czynnikami wpływającymi na sytuację opiekuna są relacje z podopiecznym.

Oprócz troski, empatii i chęci niesienia pomocy, w całym wachlarzu różnorodnych odczuć może pojawić się też bezsilność, lęk, rozdrażnienie, poczucie winy, a w konsekwencji tzw. wypalenie opiekuna. Opieka nad bliskim oprócz poczucia spełnienia bywa też absorbująca i czasochłonna.

Każda z osób wspierających doświadcza czasem gorszego nastroju lub apatii, ma mniejszą chęć do wykonywania codziennych obowiązków. Takie stany są najczęściej krótkotrwałe i samoczynnie mijają. WYPALENIE OPIEKUNA: CZY WYMAGA LECZENIA?

Bywa i tak, że u opiekunów pacjentów czy osób starszych pojawia się wypalenie – rozumiane jako przeciążenie opieką. Wypalenie opiekuna (w przeciwieństwie do obniżonego nastroju i apatii) nie jest momentem lub krótkotrwałym kryzysem, lecz procesem. Na początku opiekun ma poczucie, że zadania, które są przed nim postawione, są dla niego zbyt trudne. Potem opiekun doświadcza wielu różnorodnych emocji: rozdrażnienia, zdenerwowania, poczucia winy.

Przeciążenie opieką składa się z trzech elementów:

  • Emocjonalnego wyczerpania („Czuję się, jakbym ciągle był napięty, w stanie alertu. Wszystko mnie drażni. Reaguję gwałtownie nawet na sytuacje, które kiedyś były dla mnie bez znaczenia. Nie kontroluję swoich emocji.”)

  • Utraty zaangażowania („Czuję się jakbym nie był sobą. Inni mówią, że jestem cyniczny  i obojętny.”)

  • Utraty satysfakcji z pełnienia roli opiekuna („Chciałabym już nie opiekować się swoim podopiecznym. Nie wiem, jak to robić dobrze. Wydaje mi się, że się do tego nie nadaję.”).

Wypalenie opiekuna nie wymaga leczenia medycznego. Ale ponieważ ma charakter trwały, niezbędna jest pomoc z zewnątrz. Opiekun może otrzymać wsparcie oferowane przez psychologa, np. w formie indywidualnych konsultacji lub w ramach grupy wsparcia.

Czymś innym od wypalenia opiekuna jest depresja. To zespół obejmujący różnorodne objawy, które odnoszą się nie tylko do sfery związanej ze sprawowaniem opieki, ale które rzutują na inne obszary funkcjonowania opiekuna (na jego życie rodzinne i zawodowe) oraz wpływają na postrzeganie samego siebie, świata oraz przyszłości.

Depresja najczęściej kojarzy nam się z obniżonym nastrojem. Jednakże emocje to tylko jedna z kilku sfer, które dotyczą tej choroby.

Objawy depresji możemy podzielić na cztery grupy:

  • Związane z emocjami – czyli na przykład: smutek, przygnębienie, poczucie bezradności, pustki, beznadziejności, drażliwość, utrata zainteresowań, poczucie zniechęcenia, odczuwanie niewielkiej satysfakcji z życia.

  • Związane z myśleniem – czyli na przykład: negatywna ocena siebie, świata i przyszłości, problemy z koncentracją uwagi i podejmowaniem decyzji.

  • Związane z ciałem – czyli na przykład: osłabienie, zmęczenie, bóle głowy, uczucie kołatania serca, przyspieszony oddech, duszności, brak tchu, suchość w jamie ustnej, odczuwanie dolegliwości bólowych niemających odzwierciedlenia w badaniach medycznych, zmniejszony lub zwiększony apetyt, poczucie nadmiernej senności lub bezsenność, biegunki lub zaparcia.

  • Obserwowane w zachowaniu – to na przykład: wycofanie z kontaktów z innymi ludźmi, utrata zainteresowania światem, niepokój lub spowolnienie ruchowe, wolniejsza mowa, monotonny głos, unikanie kontaktu wzrokowego.

Niestety, opiekun osoby starszej zmagający się z depresją najczęściej nie szuka pomocy! 

Oto najczęstsze powody dlaczego tak się dzieje:

  • ma on poczucie, że jego stan nie jest chorobą i nie wymaga pomocy ze strony specjalisty; ma on przekonanie, że depresji doświadcza każdy opiekun i jest ona naturalną konsekwencją sprawowania opieki (powiązana ze stresem i zmęczeniem);

  • wielu opiekunów jest tak silnie skoncentrowanych na opiece nad seniorem, że zaniedbuje własne zdrowie (fizyczne jak i psychiczne);

  • opiekunowie mają poczucie wstydu i związane z nim przekonanie, że objawy depresji definiują go niewystarczająco dobrym opiekunem.

Warto wiedzieć, że depresja opiekuna osoby starszej nie przebiega typowo. Ma ona swoją specyfikę i składa się z kilku etapów:

Pierwsze objawy: związane są one z emocjami i reakcjami organizmu, to na przykład drażliwość, zanik odczuwania przyjemności, zmiany w apetycie (jego brak lub zajadanie stresu), zaburzenia snu (np. problemy z zaśnięciem, wybudzanie się w nocy, budzenie się bardzo wcześnie rano), poczucie obniżonej aktywności, brak energii,  bóle głowy.

Opiekun w pierwszej fazie depresji nie mówi, że jest mu smutno, nie ma typowych objawów depresyjnych, dlatego też rzadko kiedy te pierwsze objawy utożsamia z chorobą.

Etap drugi: to nasilenie objawów związanych z emocjami, ale dodatkowo pojawiają się też objawy związane z zachowaniem i myśleniem. Etap ten charakteryzuje się doświadczaniem typowych dla depresji odczuć smutku, przygnębienia, beznadziejności i bezradności. To także negatywne myślenie o osobie i swojej sytuacji oraz utrata zainteresowania światem. Jest to etap depresji, którego opiekun również może jeszcze nie być świadomy, ale najczęściej zauważają go osoby z najbliższego otoczenia.

Etap trzeci: tutaj objawy depresji widoczne są we wszystkich jej czterech sferach. Problemy opiekuna z emocjami to nie tylko rozdrażnienie czy odczuwanie smutku, to poczucie braku panowania nad nimi. Negatywne myślenie dotyczy nie tylko siebie i swojego podopiecznego, ale także całej rzeczywistości, otoczenia i przyszłości, może mieć także wyraz w myślach samobójczych. Inne osoby z otoczenia w zachowaniu opiekuna zauważają jawne wycofanie z kontaktów, obojętność, dystans, a nawet wrogość wobec podopiecznego. Jeśli chodzi o zmiany, które zauważa opiekun w swoim ciele, mogą objawiać się one ogólnym wyczerpaniem fizycznym, pogorszeniem stanu zdrowia i osłabieniem fizycznym. Mogą także wystąpić bóle mięśni lub kręgosłupa.

Depresja jest chorobą i tak samo więc jak inne jednostki chorobowe, wymaga ona leczenia. Nie przyjmuj więc suplementów na własną rękę, nie myśl, że „samo przejdzie”. Depresja będzie skutecznie leczona pod nadzorem specjalisty (najczęściej jest to lekarz psychiatra).

WYPALENIE OPIEKUNA. GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

Psycholog – może poprowadzić terapię psychologiczną lub konsultacje indywidualne.

Lekarz psychiatra – ma możliwość przepisania leków przeciwdepresyjnych.

Grupy wsparcia – proponuję szczególnie te dedykowane opiekunom osób starszych. Spotkasz tam osoby, które tak jak Ty sprawują opiekę nad bliskimi albo ją do niedawna sprawowały. Zobaczysz tam, że nie jesteś sam ze swoimi problemami. I wcale nie musisz przechodzić przez wszystkie trudne emocje samotnie. Będziesz zaskoczony, jak wartościowe przyjaźnie mogą być zawiązane w takich miejscach.

Twoi bliscy – nie bój się poprosić ich o wsparcie. Nie odmawiaj, gdy chcą Cię wesprzeć choćby w drobnych rzeczach.

wypalenie

Beata Pozimski

Prezes Zarządu

25.07.2022

CERTYFIKATY
Projekt współfinansowany z EFRR w ramach RPO WSL 2014-2020.
Konsumencki Laur Zaufania
Orły Medycyny
Przyjazna rekrutacja
CZŁONKOSTWA
SAZ
SAO
Ogólnopolska Karta Seniora


Zaprojektowane i stworzone przez Codeverse 🚀